“Gustoume ese toque de poder chamarlles camaradas aos lectores”

Begoña Díez CC-BY-SA Ramón Mariño

Begoña Díez Sanz naceu en Valladolid. Leva máis dunha década vivindo en Galicia e agora, logo dun proceso de auto-inmersión lingüística, é galego-falante. Mais non quedou a cousa aí senón que vén de publicar o que é o seu primeiro traballo poético. E fíxoo en galego. En Camarada: eu só quería facer algo bonito, atopamos varias voces poéticas coa orixe na mesma autora, desde a sensual ata a máis reivindicativa, pasando pola íntima e persoal. Falamos con Begoña dos puntos que distinguen o seu poemario e das súas visións a respecto da muller, da lingua e da poesía por suposto.

O primeiro que pode sorprender é o título: Camarada: eu só quería facer algo bonito, que é un verso de Xabier Campos, a quen citas nas primeiras páxinas. Que estraña forza te atraeu para poñelas logo como título neste primeiro libro teu?

Por que penso que ten un dobre sentido. Non só quero facer algo bonito, quero facer algo pola lingua que penso xa é a miña. Gustoume tamén ese toque de poder chamarlles camaradas aos meus lectores.

Haiche un bo número de autores citados directamente ou indirectamente. Explícame un pouco cal foi o motivo desta elección.

Por exemplo, hai dous nomes que son Xabier Dapena e Andrea Núñez porque son amigos meus. A Andrea para min é un referente tanto como poeta como muller. Outro é Samuel Beckett, que para min é unha referencia, sobre todo no mestrado que fixen aquí logo da carreira pois lin todo o seu teatro e toda a súa carreira. Os outros nomes veñen de que case todo o que leo é poesía galega, así que tiñan que estar presentes.

"Todo o que sae dos meus dedos vén de todo canto lin ao longo da miña vida. A miña voz vén do compendio doutras voces"

Mostrar todas esas voces é a túa maneira de crear a túa propia voz?

Todos temos mortos no armario. Todo o que sae dos meus dedos vén de todo canto lin ao longo da miña vida. A miña voz vén do compendio doutras voces.

A pregunta do millón, este é un libro de poesía erótica?

Non ten por que.

"O maior medo que tiven con este libro, cando o escribía e logo cando o presentei foi o tema da lingua. Non só quero falar e escribir en galego, quero facelo ben"

Aínda que algúns lectores poidamos deducir que é poesía erótica, cando redactabas os textos que puideran ter esa carga erótica ou sexual, tiveches medo de caer en clichés sobre eses temas?

O maior medo que tiven con este libro, cando o escribía e logo cando o presentei foi o tema da lingua. Non só quero falar e escribir en galego, quero facelo ben. E sobre caer en clichés, non teño medo. Se a persoa que le o libro ve clichés, pois síntocho ben, éche o que hai.

Diríaslle iso a todos?

Si, éche o que hai, o que fixen.

Falabas antes da cita de Xavier Dapena cunhas palabras nas que apuntaba algo así como o amor como unha cousa decimonónica e agora tocan os tempos do poliamor. Ves algo de certo nisto, a fin do amor clásico para pasarmos a un tempo de poliamor?

Esas palabras de Xavier son palabras dun relato curto que fixo el. O tema do amor decimonónico ten moito que ver co meu amigo Xavi, eu sempre lle digo que é a miña dama decimonónica. Tamén oín falar moito do poliamor, pero o amor é o que cada un quere o que sexa. Non creo no amor decimonónico porque non é amor de verdade e o mesmo penso do poliamor.

"O amor decimonónico é un amor moi desigual entre as dúas partes, no amor ten que haber igualdade"

E que é para ti o amor decimonónico?

Unha pose. E sobre todo penso que é un amor moi desigual entre as dúas partes, no amor ten que haber igualdade.

E do poliamor?

Do poliamor escoitei falar a moita xente en moitas partes. Penso que non tiñan idea de canto falaban, para min só buscaban autoxustificarse.

Este libro ten catro partes ou actos, só os enumeraches sen poñerlles un título. Dás por entendido que quen lea o libro vai saber fiar un argumento entre os catro actos?

E que non ten argumento. Non é un cancioneiro, non ten unha progresión. Eu ás veces leo poemarios se comezar pola primeira páxina e acabar no final. Comezo polo  medio, miro o índice e leo poemas dos que me gustan os títulos. O de dividir por actos é porque son moi seguidora do teatro e como xa che dixen, son moi admiradora do teatro de Samuel Beckett, así quixen poñer algo teatral no libro.

Arriscaríaste a poñerlles un título a cada acto?

Non creo que sexa necesario para o conxunto do poemario.

E permitirías que alguén os titulase mentres os le?

Si, claro.

Agora vou mencionar uns versos que se repiten en dous poemas teus. En “Gorxa.Intro” e o outro “O aspecto temporal dos obxectos”. Os versos din: “negareite cristianamente”. No primeiro poema comeza cos versos “O home é o verbo máis irregular que coñezo” e o segundo poema acaba cos versos mencionados máis: “para eliminar cadáveres”. Explícame que é negar cristianamente neste poemario.

Iso é algo real que pasou cunha persoa. Non sentía o mesmo que sentía eu por ela e eu neguei o que sentía. Foi algo que marcou os seguintes encontros, o poliamor, e foi unha época na que escribía moito e aínda que este non é un libro autobiográfico, ás veces non podes gardar cousas dentro moito tempo. A miña confesión saíu en forma de verso.

"Gústame escribir poesía erótica, de feito teño poesía moito máis “pornográfica”. Penso que é unha maneira de non banalizar o sexo"

O teu poema “Isto xa non é unha casa” é unha maneira de falar da desafección ou simplemente dunha ruptura.

Tivo que ver cunha ruptura. Era unha relación de parella cun teito.

Para ti cal é o valor como discurso da poesía erótica fronte aos tempos que nos toca vivir, case cunha volta ao pasado nalgúns temas?

Gústame escribir poesía erótica, de feito teño poesía moito máis “pornográfica”. Pero respondéndote, penso que é unha maneira de non banalizar o sexo.

Outro dos poemas di: “O amor é unha cabicha esgotada nun cinseiro. Lume esgotado por Hollywood”. Podo interpretar aquí que tanto amor, sexo e erotismo forman parte dun discurso imposto e preprogramado?

Tal cal. Porque ademais ese poema escribino un día ás sete e pico da mañá, estaba esperta e fumando. O cinceiro que tiña comigo era do cartaz “Almorzo con diamantes”. Cando apaguei o cigarro tiven esa sensación de termos unha idea moi preconcebida do amor cos filmes. Moitas veces as relacións fracasan ao buscarmos un príncipe azul ou unha muller perfecta e non ve a percepción da persoa que ten ao pé.

Cales pensas que é a intencionalide dese discurso “hollywoodiense”?

Primeiro económica, despois vender un produto, unha vida e realidade fictíceas.

"Estamos capitalizados nós e somos sexo, amor, sociedade e en maior ou menor medida estamos dentro do que eu chamo a roda do hamster"

Estaría iso que dis relacionado con este verso teu “espasmos de luxuria capitalista”?

Si, estaría.

E para ti como se capitalizou e como se pode descapitalizar a sexualidade?

Todo está capitalizado. Estamos capitalizados nós e somos sexo, amor, sociedade e en maior ou menor medida estamos dentro do que eu chamo a roda do hamster.

"Para min é máis difícil ás veces a loita con algunhas mulleres falar dos micromachismos, que case nunca nos damos de conta deles. Só nos fixamos nos grandes actos machistas, pero non nos do día a día"

En “Eguzki amandrea” dis “son muller e sobrevivo e ás veces vivo”. Tan difícil é sobrevivir hoxe en día como muller?

Si. Polo menos no meu caso, para min é máis difícil ás veces a loita con algunhas mulleres falar dos micromachismos, que case nunca nos damos de conta deles. Só nos fixamos nos grandes actos machistas, pero non nos do día a día. Para min falar dos micromachismos con outras mulleres foi unha experiencia, non traumática pero case, porque estar contando que sufro eu e a persoa que tes ao pé falando e ver como te miran con cara rara de “esta que di”. Para min iso é moi duro.

O poema “Unha socieade destinada ao fracaso” sería unha impostura dentro doutra impostura?

Non o pensei tanto. Xa che dixen que non fixen un poemario erótico, é un poemario meu. Somos sentimentos, somos sexo e somos políticos. Calquera que me coñeza minimamente entende que haxa poemas como ese.

"Foi un camiño duro porque ser de Valladolid ás veces ponche unha etiqueta que non es. Os primeiros intentos de falar en galego foron recibidos con risos"

A sorpresa para moita xente vai ser cando descubran que ti es de Valladolid e vexan que este primeiro traballo teu está en galego. Cando decidiches falar e escribir en galego foi unha maneira de posicionarte nun marco concreto ou o inicio dunha aventura para ti?

Non, foi un posicionamento. Levo trece anos vivindo aquí, o ano pasado presenteime ao CELGA 3 e estudei pola miña conta. Toda a literatura que consumo é toda en galego e considérome a día de hoxe galego falante. Indiferentemente da lingua que me falen, respondo en galego. Foi un camiño duro porque ser de Valladolid ás veces ponche unha etiqueta que non es. Os primeiros intentos de falar en galego foron recibidos con risos. Claro que teño erros aínda, son consciente deles e pido que me corrixan. Pero ao principio ninguén me corrixía e era como dicir “mira esta que vén falar en galego”. Iso tira para atrás cando querer falar unha lingua ten detrás unha ideoloxía e un sentimento. Especialmente polo galego  e polas minorías. Deixei de falar en galego porque me daba vergoña. Tamén estaba como en terra de ninguén, para os galego-falantes eu non falaba galego e para as persoas con outras ideoloxías e xente de Valladolid, pois chamáronme de todo. Pero chegou un momento que decidín que tanto me tiña todo. Paseime ao galego estando fóra de aquí.

"Mercade poesía, mercade lingua galega que eu só quixen facer algo bonito"

Costa moito facer algo bonito?

Costa moito, pero é gratificante para min facer algo bonito en galego.

Tardarás en facer algo bonito de novo?

Teño máis cousas escritas en galego e outras en castelán que tento traducir. Pero escribir por escribir tampouco é o meu, vou a golpe de inspiración. Estou pensando en escribir unha obra de microteatro, pero a ver que aceptación ten o libro. Mercade poesía, mercade lingua galega que eu só quixen facer algo bonito.

Begoña Díez CC-BY-SA Ramón Mariño
Capa do libro © Follas Novas Edicións

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.