Francisco Castro (Vigo, 1966) vén de publicar con Galaxia O corazón da Branca de Neve, novela policial coa que acadou o pasado verán o premio de Novela por Entregas de La Voz de Galicia. Con este libro, Castro pretende abrir unha serie de novelas ao redor do inspector Hermida, un tipo normal, un policía que podería ser cuspidiño a calquera axente que “un atopa no bar de abaixo da casa e que está a ver o Celta”. Hermida, cos seus fracasos  e os seus éxitos -como calquera persoa deste mundo-, quere fuxir dos tópicos do xénero e entregarlle á literatura galega outro investigador, pero diferente. Un novo investigador que se podería sumar ao persoal “dunha comisaría fermosísima e de altura” que, segundo Castro, se podería construír dentro da letras deste país. Nesta obra inicial, o inspector deberá investigar a trama que está detrás do roubo dun bebé a unha inmigrante de 16 anos en Vigo.

Cada capítulo deste libro ten 3.500 caracteres exactos. Non máis. Tampouco menos. Exactitude total. Iso foi por perfeccionismo, polas bases do premio ou por simple neurose?
Pois porque estaba nas bases do premio. Se non fose así, ninguén no seu san xuízo faría semellante esforzo. E gústame dicir que os 31 capítulos teñen os caracteres exactos. Non hai un máis nin un menos. Era o que dicían as bases e eu cinguinme a elas. Foi un exercicio moi complicado ao comezo, aínda que despois xa foi divertido. 

Nunha entrevista na Voz afirmaba que era, habitualmente, un autor de “alentar longo”. Imaxino que este exercicio de precisión foi moi diferente ao xa feito.
Absolutamente diferente. De feito estiven a escribir noutra novela esta mañá e decatábame do ben que mo estaba a pasar facendo capítulos longuísimos contando todo o que me apetecía. E todo despois de facer ese esforzo, que foi como botar o freo ou como conducir todo o tempo en segunda, cando o corpo realmente pedía ir en quinta.

Falemos do protagonista deste libro, o detective Hermida. Que lle ve vostede a este personaxe para querer continuar dándolle vida en próximas novelas?
Creo que é un personaxe tenro porque é un personaxe real. A diferenza doutros detectives e inspectores de novela negra -que se cadra están máis pegados ao tópico de ser maniáticos, especialmente dedutivos ou de vida amorosa complicada-, o inspector Hermida podería ser calquera dos policías reais que un pode atopar no bar de abaixo da casa vendo o partido do Celta. É unha persoa con problemas e cun pasado atormentado porque sufriu unha desgraza familiar da que se sente, dalgunha maneira, responsable. Pero realmente é moi boa persoa. É un policía que está convencido de que no mundo hai boas persoas, persoas regulares e que, despois, están os auténticos fillos de puta e cabróns absolutos que merecen que lles caia todo o peso da lei. Hermida é unha persoa boa, entregada ao seu traballo e que loita por conseguir un mundo mellor. Non é un heroe nin é un antiheroe, é unha persoa normal.

Pero ten un aquel de perdedor...

"Eu creo que na literatura en xeral, e na negra en particular, hai unha especie de necesidade de facer perdedores coma se só eles puideran ser personaxes interesantes, como se houbese algo de poético nos perdedores"d

Si, pero é tan perdedor coma o 99% das persoas. O 1% restante que non se senten como perdedores, probablemente non ten neuronas. Eu creo que na literatura en xeral, e na negra en particular, hai unha especie de necesidade de facer perdedores coma se só eles puideran ser personaxes interesantes, como se houbese algo de poético nos perdedores. Un perdedor é, en realidade, un pringado que non lle importa a ninguén. El non é un perdedor como policía, é un policía de currículo brillante. É un profesional que puido ascender, pero non quixo por levarse moi mal coa burocracia. Nese sentido non é un perdedor, pero si é un perdedor da vida por algo que pasou na súa contorna familiar, pero que nin sequera está claro que teña responsabilidade ningunha sobre o que aconteceu.  A min gustaríame pensar que o inspector Hermida está lonxe dos tópicos deste xénero. 

Na literatura galega, temos un bo número de detectives: Nivardo Castro, Frank Soutelo, Leo Caldas ou Horacio Dopico son algúns exemplos. Hai que buscar como diferenciar a un novo inspector como Hermida, non?
Na literatura galega poderíamos montar unha fermosa comisaría de altura. A min sempre me gustou dicir que a literatura galega non é mellor có resto, pero tampouco peor. E en todo caso, temos todo un dream team de detectives e inspectores interesantes. E si, penso que hai que buscar unha diferenza, pero esa diferenza neste caso non é buscada. O inspector Hermida parécese ao seu autor en moitísimas cousas. Eu non parto de ningún dos citados, que me parecen personaxes moi ben construídos, pero non hai un intento de que non sexan coma eses que citaches. Eu non quería que o inspector Hermida non se parecese ao inspector típico e tópico do xénero negro, simplemente.

Tamén recoñeceu hai pouco que a súa influencia no xénero vén, sobre todo, do cine. C​omo nota esa pegada?
Eu digo algo que, probablemente, é politicamente incorrecto, pero que é verdade... Eu podería citar os grandes clásicos da novela negra e destacar a pegada que deixaron min. Ou podo dicir, sinxelamente, a verdade e admitir que non son lector de novela negra, non máis do necesario... Non son un fanático do xénero e, realmente, bebo do cine... Eu sempre digo que fun criado no cine Roxy de Teis, xa desaparecido desafortunadamente. Houbo unha época da miña infancia que ía a diario a ver películas en sesión continua. Polo tanto, eu tiven a oportunidade de ver moito cine negro. Entón, o detective, as referencias e as tramas do libro teñen moito que ver con todo iso. Eu non creo que haxa ningún escritor de novela negra que non estea enchoupado de cine. Creo que é inevitable.

No libro fálase dunha trama de roubo de bebés de inmigrantes. E nos últimos anos vimos na prensa as denuncias constantes sobre o que aconteceu en toda España durante o franquismo e na transición co roubo de bebés. Hermida puido investigar tanto unha cousa coma a outra. Por que a escolla?
A ver, vou ser moi tópico co que vou dicir agora: considero que a novela está obrigada a retratar a vida que se está a vivir. Iso vale igual para todo tipo de novelas, incluída a histórica. Un pode estar contando unha historia sobre Roma e falar da corrupción política de hoxe en día, aínda que a acción transcorra séculos atrás. A min interesábame moito que a novela fose actual, con personaxes e tramas moi recoñecibles. Hoxe en día, por fortuna, todo o que a prensa nos contou sobre a trama de roubos de bebés coa implicación dun sector da igrexa, de institucións sanitarias  e xente con cartos... Iso, parece, que xa non acontece. E se acontece, que sería gravísimo, non o sabemos.

"Interesábame que a novela fose crítica coa sociedade actual. Por iso tamén fala desa violencia de xénero, que non é física nin evidente, pero que está aí e que é a presión social sobre as rapazas para que teñen un corpo perfecto"

Pola contra, si que saen a cada pouco novas como a que deu orixe a esta novela. Eu viña de rematar outro texto e unha manía que teño é que cando remato unha teño que comezar outra. Nese momento, xurdiu unha noticia sobre unha inmigrante que informara a policía de que tiña sospeitas de que lle ían roubar o bebé cando nacera. E así agromou a novela, con ese tema concreto.


Ao tempo, tamén me interesaba que a novela fose crítica coa sociedade actual en diversos aspectos. Por iso tamén fala desa violencia de xénero, que non é física nin evidente, pero que está aí e que é a presión social sobre as rapazas para que teñen un corpo perfecto. Esa presión leva a moitas persoas á bulimia, á anorexia e, nalgúns casos, á morte. Tamén fala a novela das drogas grazas a un personaxe, o Branco, que é unha persoa que non faría o que fai se non fose pola súa necesidade de heroína. Por outra parte, tamén se denuncia no texto a corrupción. Temos personaxes con cartos que están metidos nesta trama por pura avaricia e que tratan as persoas coma se fosen mercadorías.

E para falar de todo iso, quixen facer unha novela coral. Porque, cando tes unha novela tan breve, tes a tentación de facer presentación, nó e desenlace sen máis. A min interesábame o reto de meter moitos personaxes e que cada un tivese unha historia interesante que contar. E teño que dicir que estou especialmente orgulloso de Sonia, que é a nai receptora do bebé e que ten un papel importante no conxunto da trama.

A crítica social da que fala é unha constante en toda a literatura, pero tamén en concreto do xénero negro. Ademais non é a primeira vez que se achega vostede ao xénero, por exemplo en In vino veritas xa tiñamos un detective, aínda que nesa obra todo tiña un trazo máis paródico...
O corazón da Branca de Neve é un libro máis clásico. In vino veritas si que tiña ese aquel de parodia de novela negra. Pero sendo unha parodia, era tamén unha novela negra. E tiña o seu detective, tiña a súa muller fatal, a súa trama corrupta, a denuncia social... Todos eses tópicos. Pero tamén pretendía ser unha reflexión sobre o propio xénero. Neste novela, pola contra, estiven máis contido.

"A min gustaríame que cando se falase da miña obra, dentro de 100 ou 200 anos e eu morra, se dixese que os meus libros quixeron retratar o seu tempo"

Sobre a primeira parte do que dicías, a min gustaríame que cando se falase da miña obra, dentro de 100 ou 200 anos e eu morra, se dixese que os meus libros quixeron retratar o seu tempo. En Xeración perdida falaba da miña xeración e de como a droga a machucou. No caso de Spam, trataba o tema de internet e de como a rede comezaba servilles ás empresas para o controlarnos. Chamádeme Simbad fala dunha das pragas do século XXI: o alzheimer. Sempre intento  que cada obra sexa unha pintura da realidade e, ao tempo, unha pintura crítica.

Por que non se inclúen no libro de Galaxia as ilustracións que fixo Abraldes para o libro na súa edición no xornal ?
Como sabes, eu son editor e eu fixen a edición deste libro. Foi algo que formulamos na editorial. O traballo de Abraldes foi estupendo e resultaba fascinante baixar cada día ao quiosco, mercar o xornal e ver como trataba cada un dos capítulo. Cando rematou o seu traballo, eu deille as grazas por escrito porque me pareceu un traballo fantástico. Pero o libro entra na colección adulta de Galaxia, na colección Literaria. E eu, que son o editor de infantil e xuvenil, de telo sacado na colección Costa Oeste, seguro que ían. Pero sempre quixen que fose un libro para o público adulto, aínda que estou a ver que para o lectorado adolescente tamén ten pegada. Está a ter prescrición nos centros de ensino...

O de non incluír ilustracións nunha colección de adultos non é un pouco tópico tamén?
Si, probablemente e eu asumo a decisión. E estou seguro que non sería rexeitado nin visto doutro xeito polos ollos do público adulto de incluír as ilustracións. Simplemente foi unha decisión que eu tomei para manter a liña editorial.

Como é iso de editarse a un mesmo?
É máis complicado que editar a outros. Na literatura galega, somos bastantes editores que tamén somos escritores. Moitas veces temos que pasar por iso. Eu, agás nesta obra, os libros que publico na colección Literaria pásoos aos editores da casa e pídolles unha lectura independentemente de quen son eu. Así paso polo mesmo filtro crítico que o resto dos autores. Neste caso, asumín eu a edición... Pois é máis difícil, para min é máis complicado editarme a  min que editar a outros.

E como editor, voulle preguntar pola crise. Como ve que está a sufrir a crise o mundo editorial?
Vou dar unha resposta longa. O primeiro que hai que dicir é que a situación editorial en Galicia é exactamente que o da literatura en galego. Sempre dixen que a literatura galega non é mellor nin peor ca outras, é unha literatura normal. Facemos libros bos, regulares e malos. No caso da edición, diría exactamente o mesmo. A edición galega é moderna, está a altura da que se fai no mundo occidental. Eu vou a encontros internacionais e vexo o que se fai por alí fóra. E podo dicir que estamos á mesma altura, ás veces moi por riba. Nese sentido, o nivel da edición en Galicia é óptimo e profesional. Podemos estar orgullosos de como editamos.

"Sempre dixen que a literatura galega non é mellor nin peor ca outras, é unha literatura normal. Facemos libros bos, regulares e malos"

Outra cousa é a parte económica do asunto... Loxicamente nun lugar do mundo como no que estamos, con con cinco millóns de parados, a xente reduce o seu gasto en libros e en cultura. A xente non pode deixar de mercar mortadela, pero si pode deixar de ler ou pode ler doutra maneira. Comentábame hai pouco a directora dunha biblioteca que cuadriplicaran no último ano os carnés de socios. Isto quere dicir que hai moito lector que non quere deixar de ser lector e que, por fortuna, neste país aínda temos bibliotecas. Creo que este dato ilustra bastante ben cal é a situación.

A situación que vivimos lévanos a editar, a controlar máis as tiraxes, hai que ser máis conservadores. A edición é un traballo fermosísimo, pero ten un aquel arriscado. A min pódeme gustar moito unha novela, penso que vai ser un exitazo e, ao final, non lle fai caso ninguén. E ás veces pasa todo o contrario. O mercado é así e é difícil de prever... En calquera caso, creo que agora nos toca ser conservadores.

É un momento de contracción.
É que así, oxalá puidese ser doutra maneira. Oxalá houbese un país detrás que apoiase os produtos culturais. Vou dicir algo moi politicamente incorrecto...

"Na manifestación de Queremos Galego deume por pensar que pasaría se toda esa xente consumise cultura en galego, xornais en galego... íase notar moi pouco a Xunta lingüicida"

Adiante
Cando foi a primeira manifestación de Queremos Galego -eu estiven alí, levaba a pancarta principal, orgullosísimo e volvería facelo mañá sen dubidalo-, vendo esa marea fermosa de xente, reclamando Queremos galego... Pois a min deume por pensar, nese momento, qué pasaría se toda esta xente consumise cultura en galego, xornais en galego, etc. Pois, a verdade, íase notar moi pouco que a Xunta de Galicia lingüícida que temos e ianos importar moi pouquiño moitas cousas que a día de hoxe nos preocupan. A min gustaríame ter un país forte detrás ao que non houbese que darlle explicacións constantes de por que escribimos en galego, de por que queremos galego. Iso sería de moita axuda para o mundo editorial e para a cultura en xeral.

Vou facer unha pregunta tópica sobre a Literatura Infantil e Xuvenil (LIX). Segue a manterse o prexuízo de que é de segunda división, de que non é relevante e esas cousas?
Evidentemente o prexuízo segue. Menos que hai unha década, sobre todo por autores como Fernández Paz, que é premiado polo mundo adiante, ou pola facilidade dos autores da LIX de seren traducidos dende o galego. Todo iso fai que se nos respecte un pouco máis. Pero o prexuízo existe... E debo ter o día moi politicamente incorrecto, pero teño que dicilo: o prexuízo está moi instalado en moitos escritores e escritoras da literatura adulta. Moitos deles pensan que iso o pode facer calquera. E pensan iso cando a LIX -e non falo como presidente da Galix nin como escritor, falo como pai e lector- é tremendamente importante para a formación lectora. Non se pode desprezar así.
De cando en vez, hai que ler columnas de opinión e voces autorizadas que deitan así como unha mirada case de perdón sobre a LIX. Conviría lembrarlles que quen sostén no conxunto do estado a edición é, precisamente, a LIX. E para formar lectores é importante facer unha literatura infantil e xuvenil de calidade. Merecemos o respecto que non sempre se nos dá.

E sen abandonar as preguntas tópicas, que lector é máis crítico: o adulto ou o xuvenil?
O público máis esixente é o máis pequeno. Cando máis pequeno, máis esixente. A rapazada adolescente é moito máis sincera cós adultos. Saben perfectamente se lles gusta algo ou non e saben dicirche con absoluta transparencia os motivos. Os adultos teñen outro contexto, teñen un sistema cultural máis asentado e son capaces de darlle máis tempo ao autor. Somos quen de lle perdoar determinadas reviravoltas que dan ou cousas que se cadra non funciona tan ben.

Eu teño colegas que din que primeiro escriben a novela e, despois, pensan se é para adultos ou para LIX. Eu, sinceramente, non lles creo tal cousa. Podo respectalo, pero non o creo. Porque... Imos ver, se eu fago unha novela como Chamádeme Simbad, que é unha novela de alzheimer que le xente de dez anos, pois se a fago para adultos, vou contala doutra maneira e vou ser máis cru e máis duro en certos aspectos. No caso da rapazada non o fago... E non por dulcificar a situación, senón para adaptarme ao que eles teñen na cabeza. Por iso digo que o lectorado máis novo, ás veces, dáche moitísimo máis. Para min hai poucas actividades ao longo do ano máis pracenteiras que visitar os institutos. Tes contacto directo cos nenos e nenos e cando queren ser críticos, son críticos. Créase unha comunicación aí... Por exemplo, no caso de Chamádeme Simbad, que leva vendido máis de 20.000 exemplares en galego, que está en tantas linguas traducidas e en máis que vai saír,  créase unha forte empatía. A eles chégalles a historia e para min é un xute de adrenalina que fai que o día seguinte me erga ás cinco da mañá para seguir escribindo.

Que me pode adiantar da próxima novela do inspector Hermida?
Pois non podo adiantar absolutamente nada, porque os policías, cando gardan un secreto, gárdano de verdade e Hermida non me quixo contar nada. Só podo dicir que vai tratar un tema moi actual. Pero non quero adiantar nada sobre a seguinte historia. É manía persoal...


Vaia, home, eu que quería ver se o cazaba nun renuncio e contaba algo sobre a nova historia do inspector...
Pois non, nese non me colles. Pode que noutros si, pero neste non...



Daquela tampouco me dirá de que van as novelas nas que anda traballando.

Hai unha novela xa rematada, que rematei na véspera de comezar O corazón da Branca de Neve. Esa novela rematada... Pois debín botar case dous anos escribindo nela. Ten como tema central o amor. Esta obra, a diferenza doutras, deixeina durmir durante bastante tempo. A verdade, preciso separarme moito dela para gañar criterio de lector e pulila. E despois hai outra comezada, bastante avanzada, que será xuvenil. A cabeza non para...